Đối với những người hâm mộ túc cầu giáo lâu năm, hình ảnh các câu lạc bộ Anh tung hoành ngang dọc tại các giải đấu danh giá nhất châu Âu như Champions League hay Europa League đã trở nên quá đỗi quen thuộc. Liverpool, Manchester United, Chelsea, Arsenal, Manchester City… những cái tên này không chỉ là niềm tự hào của xứ sở sương mù mà còn là thế lực đáng gờm trên bản đồ bóng đá lục địa già. Thế nhưng, ít ai biết rằng, đã có một thời kỳ đen tối khi cánh cửa châu Âu hoàn toàn đóng sập với bóng đá Anh. Vậy Tại Sao Bóng đá Anh Từng Có Quy định Cấm Các CLB Tham Dự Cúp Châu Âu? Đó không chỉ là một quy định thông thường, mà là hệ quả của một thảm kịch kinh hoàng, một vết nhơ khó gột rửa trong lịch sử và là một bài học xương máu cho cả một nền bóng đá. Hãy cùng Nhịp Sống Thể Thao ngược dòng thời gian, vén màn bí ẩn về giai đoạn đầy biến động này.
Giai đoạn cuối thập niên 70 và đầu thập niên 80 chứng kiến sự thống trị gần như tuyệt đối của các đội bóng Anh tại Cúp C1 châu Âu (tiền thân của Champions League). Liverpool, Nottingham Forest, Aston Villa thay nhau bước lên đỉnh vinh quang, khẳng định sức mạnh của bóng đá Anh thời bấy giờ. Tưởng chừng sự thống trị ấy sẽ còn kéo dài, nhưng một biến cố khủng khiếp đã xảy ra, thay đổi hoàn toàn cục diện và đẩy bóng đá Anh vào giai đoạn cô lập cay đắng.
Thảm họa Heysel 1985: Giọt nước tràn ly bi kịch
Ngày 29 tháng 5 năm 1985, sân vận động Heysel ở Brussels, Bỉ, là nơi diễn ra trận chung kết Cúp C1 được mong chờ giữa Liverpool và Juventus. Tuy nhiên, thay vì một bữa tiệc bóng đá đỉnh cao, thế giới lại phải chứng kiến một trong những thảm kịch tồi tệ nhất lịch sử thể thao. Khoảng một giờ trước khi trận đấu bắt đầu, một nhóm cổ động viên quá khích của Liverpool đã vượt qua hàng rào ngăn cách tạm bợ, tấn công các cổ động viên Juventus ở khu vực khán đài trung lập liền kề (khu Z).
Trong cơn hoảng loạn, các cổ động viên Juventus tìm cách tháo chạy, dồn về phía một bức tường bê tông. Sức ép khủng khiếp đã khiến bức tường này đổ sập, đè lên những người đang cố gắng thoát thân. Hậu quả thật thảm khốc: 39 người thiệt mạng (đa số là người Ý và người Bỉ gốc Ý) và khoảng 600 người khác bị thương. Trận đấu, trớ trêu thay, vẫn diễn ra sau đó (Juventus thắng 1-0), nhưng kết quả không còn nhiều ý nghĩa khi bóng ma tử thần đã bao trùm lấy Heysel.
Hình ảnh đám đông hỗn loạn tại sân vận động Heysel Brussels năm 1985 trước trận chung kết Cúp C1
Thảm họa Heysel không phải là một sự cố đơn lẻ. Nó là đỉnh điểm, là giọt nước tràn ly của một vấn nạn đã âm ỉ và ngày càng nhức nhối trong lòng bóng đá Anh suốt nhiều năm trước đó: hooliganism.
Hooliganism: Vấn nạn nhức nhối của bóng đá Anh
“Căn bệnh Anh” (The English Disease) là cụm từ mà báo chí quốc tế thường dùng để nói về tình trạng hooliganism trong bóng đá xứ sở sương mù vào thập niên 70 và 80. Các nhóm cổ động viên quá khích, thường liên kết với các câu lạc bộ cụ thể, xem việc gây rối, ẩu đả với cổ động viên đối phương như một phần không thể thiếu trong “văn hóa” xem bóng đá của họ.
- Bạo lực sân cỏ gia tăng: Các vụ ẩu đả diễn ra thường xuyên, cả trong và ngoài sân vận động, không chỉ ở các trận đấu trong nước mà còn lan ra cả khi các CLB Anh thi đấu ở nước ngoài.
- Hình ảnh xấu xí: Hình ảnh những cổ động viên say xỉn, hung hãn, đập phá tài sản và tấn công người khác trở thành nỗi ám ảnh, làm hoen ố nghiêm trọng hình ảnh của bóng đá Anh và cả đất nước Anh.
- Thiếu kiểm soát: Các biện pháp an ninh tại các sân vận động thời bấy giờ còn nhiều yếu kém, chưa đủ sức ngăn chặn hiệu quả các hành vi bạo lực có tổ chức của các nhóm hooligan.
Ảnh đen trắng mô tả cảnh sát đối đầu với các cổ động viên quá khích người Anh trên khán đài thập niên 80
Thảm họa Heysel, với vai trò trực tiếp của một bộ phận cổ động viên Liverpool, chính là bằng chứng không thể chối cãi về mức độ nguy hiểm của hooliganism. Nó buộc các nhà chức trách bóng đá và chính phủ phải có những hành động quyết liệt.
Phản ứng quyết liệt từ UEFA và chính phủ Anh
Ngay sau thảm kịch Heysel, Liên đoàn bóng đá châu Âu (UEFA) đã hành động nhanh chóng và mạnh mẽ.
- Lệnh cấm từ UEFA: UEFA ra quyết định cấm vô thời hạn tất cả các câu lạc bộ bóng đá Anh tham dự các giải đấu cấp câu lạc bộ do UEFA tổ chức (Cúp C1, Cúp C2, Cúp UEFA). Riêng Liverpool, CLB có cổ động viên trực tiếp gây ra thảm họa, phải nhận án phạt nặng hơn, ban đầu là cấm vô thời hạn, sau được xem xét thêm 3 mùa giải nữa sau khi lệnh cấm chung được dỡ bỏ.
- Áp lực từ chính phủ Anh: Chính phủ Anh, dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Margaret Thatcher, vốn có quan điểm cứng rắn với các vấn đề bạo lực và trật tự xã hội, cũng gây áp lực mạnh mẽ lên Liên đoàn bóng đá Anh (FA). Bà Thatcher yêu cầu FA phải tự nguyện rút các CLB Anh khỏi các cúp châu Âu trước khi UEFA chính thức ra án phạt, như một cách thể hiện sự ăn năn và quyết tâm làm trong sạch nền bóng đá.
- FA chấp thuận: Dưới sức ép từ cả UEFA và chính phủ, FA không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận lệnh cấm. Dù đau đớn, đây được xem là hành động cần thiết để đối mặt với thực tại phũ phàng và bắt đầu quá trình cải tổ.
Như vậy, câu trả lời trực tiếp cho câu hỏi tại sao bóng đá Anh từng có quy định cấm các CLB tham dự cúp châu Âu? chính là vì thảm họa Heysel 1985, gây ra bởi hành vi bạo lực của hooligan Anh, buộc UEFA phải áp đặt một lệnh cấm nghiêm khắc để đảm bảo an toàn và trật tự cho các giải đấu châu lục.
Hệ lụy sâu sắc: Bóng đá Anh chìm trong bóng tối châu Âu
Lệnh cấm kéo dài 5 năm đối với tất cả các CLB Anh (từ mùa giải 1985-86 đến 1989-90) và 6 năm đối với Liverpool (đến mùa giải 1990-91) đã giáng một đòn mạnh vào nền bóng đá xứ sở sương mù, gây ra những hệ lụy sâu sắc trên nhiều phương diện.
- Mất cơ hội vàng: Nhiều thế hệ cầu thủ tài năng của Anh mất đi cơ hội được cọ xát, khẳng định mình ở đấu trường đỉnh cao châu Âu. Các CLB mạnh mất đi cơ hội cạnh tranh những danh hiệu danh giá nhất.
- Ví dụ điển hình: Everton, đội bóng đang ở đỉnh cao phong độ với chức vô địch Anh mùa 1984-85 và Cúp C2 châu Âu cùng mùa, được xem là ứng cử viên nặng ký cho Cúp C1 mùa 1985-86. Họ tiếp tục vô địch Anh mùa 1986-87 nhưng đều không thể tham dự Cúp C1 vì lệnh cấm. Đây là nỗi tiếc nuối lớn lao cho “The Toffees”.
- Manchester United, dù vô địch FA Cup 1985, cũng mất quyền tham dự Cúp C2.
- Tổn thất tài chính: Việc không được tham dự cúp châu Âu đồng nghĩa với việc các CLB Anh mất đi nguồn doanh thu đáng kể từ tiền thưởng, bản quyền truyền hình và bán vé. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng đầu tư, phát triển của họ.
- Tụt hậu về chuyên môn: Trong khi các CLB Anh bị cô lập, bóng đá châu Âu vẫn tiếp tục phát triển với những xu hướng chiến thuật mới, những ngôi sao mới nổi. Các CLB Anh dần bị tụt hậu về mặt trình độ và tư duy chiến thuật so với các đối thủ từ Ý, Tây Ban Nha, Đức hay Hà Lan. Sự thống trị trước đó hoàn toàn biến mất.
- Mất vị thế và sức hút: Lệnh cấm khiến giải VĐQG Anh (khi đó là First Division) mất đi phần nào sức hấp dẫn đối với các cầu thủ ngôi sao quốc tế. Hình ảnh bóng đá Anh bị tổn hại nghiêm trọng trên trường quốc tế.
Liverpool và nỗi đau kéo dài
Là tâm điểm của thảm kịch Heysel, Liverpool phải chịu đựng nỗi đau và sự trừng phạt nặng nề nhất. Án cấm dài hơn một năm so với các CLB khác càng khoét sâu vào vết thương của đội bóng thành phố Cảng. Không chỉ mất đi cơ hội cạnh tranh ở châu Âu trong giai đoạn họ vẫn sở hữu đội hình mạnh, Liverpool còn phải đối mặt với sự chỉ trích, lên án từ khắp nơi trên thế giới. Danh tiếng của CLB bị ảnh hưởng nghiêm trọng, và phải mất rất nhiều thời gian, công sức để họ dần lấy lại hình ảnh và vị thế của mình.
Logo CLB Liverpool đặt trên nền tối, thể hiện giai đoạn khó khăn và án phạt nặng nề sau thảm họa Heysel
Hành trình trở lại và bài học xương máu
Giai đoạn bị cấm vận, dù đầy đau đớn, cũng là thời điểm để bóng đá Anh nhìn lại mình và thực hiện những cải cách cần thiết.
- Chống Hooliganism quyết liệt: Chính phủ Anh và FA đã triển khai hàng loạt biện pháp mạnh tay để bài trừ hooliganism. Luật pháp nghiêm khắc hơn được ban hành, việc lắp đặt camera an ninh tại các sân vận động trở nên phổ biến, các hình phạt cấm đến sân đối với những kẻ gây rối được áp dụng triệt để. Các CLB cũng phải chịu trách nhiệm nhiều hơn trong việc kiểm soát cổ động viên của mình.
- Cải thiện cơ sở vật chất và an ninh: Một thảm kịch khác, Hillsborough năm 1989 (dù nguyên nhân không phải do hooligan), càng thúc đẩy mạnh mẽ hơn quá trình cải thiện an toàn sân vận động. Báo cáo Taylor sau thảm họa này đã dẫn đến việc loại bỏ các hàng rào ngăn cách và chuyển đổi các sân vận động sang mô hình toàn bộ chỗ ngồi, tạo ra môi trường xem bóng đá an toàn và văn minh hơn.
- Sự trở lại: Mùa giải 1990-91 đánh dấu sự trở lại của các CLB Anh (trừ Liverpool) tại đấu trường châu Âu. Manchester United đã ngay lập tức giành chức vô địch Cúp C2 mùa giải đó, báo hiệu sự hồi sinh. Liverpool trở lại một mùa sau đó.
- Bài học đắt giá: Thảm họa Heysel và lệnh cấm sau đó là một bài học lịch sử không thể nào quên. Nó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đảm bảo an ninh, an toàn trong các sự kiện thể thao, trách nhiệm của các CLB và đặc biệt là ý thức, hành vi của người hâm mộ. Bóng đá là niềm đam mê, là sự kết nối, nhưng nó không bao giờ được trở thành cái cớ cho bạo lực và thù hận.
Hình ảnh cầu thủ Anh ăn mừng bàn thắng tại một giải đấu châu Âu hiện đại, thể hiện sự trở lại thành công
Tại sao bóng đá Anh từng có quy định cấm các CLB tham dự cúp châu Âu? Lời giải đáp cuối cùng
Tóm lại, tại sao bóng đá Anh từng có quy định cấm các CLB tham dự cúp châu Âu? Câu trả lời nằm ở thảm kịch Heysel năm 1985, một sự kiện đen tối bắt nguồn từ vấn nạn hooliganism kéo dài trong lòng bóng đá Anh. Hành vi bạo lực không thể chấp nhận của một bộ phận cổ động viên quá khích đã dẫn đến cái chết của 39 người, buộc UEFA phải đưa ra án phạt nặng nề nhất: cấm toàn bộ các CLB Anh khỏi đấu trường châu lục trong 5 năm (Liverpool là 6 năm). Đây là một biện pháp cần thiết tại thời điểm đó để lập lại trật tự, đảm bảo an toàn và gửi đi một thông điệp mạnh mẽ về việc không khoan nhượng với bạo lực sân cỏ.
Lệnh cấm đã gây ra những tổn thất to lớn cho bóng đá Anh, nhưng cũng là động lực để họ thực hiện những cải cách sâu rộng, bài trừ hooliganism và xây dựng lại hình ảnh. Sự trở lại mạnh mẽ và thành công vang dội của các CLB Anh tại châu Âu trong những thập kỷ qua là minh chứng rõ ràng nhất cho thấy họ đã học được bài học từ quá khứ đau thương.
Đó là một chương buồn, một vết sẹo trong lịch sử huy hoàng của bóng đá Anh, nhưng cũng là lời nhắc nhở thường trực về tầm quan trọng của tinh thần thể thao cao thượng và sự tôn trọng lẫn nhau giữa những người hâm mộ. Bạn nghĩ sao về giai đoạn lịch sử này và những bài học rút ra từ nó? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé!
