Khi nhắc đến bóng đá Anh, hình ảnh Premier League hào nhoáng, sôi động với những siêu sao toàn cầu thường hiện lên đầu tiên. Nhưng liệu bạn có biết, trước khi kỷ nguyên kim tiền này bắt đầu vào năm 1992, Bóng đá Anh Thời Kỳ Trước Premier League (Trước 1992) đã từng tồn tại một thế giới rất khác, một kỷ nguyên đầy máu lửa, đam mê và cũng không thiếu những bi kịch? Đó là thời của Football League First Division, của những khán đài đứng cuồng nhiệt, của lối chơi “kick and rush” đặc trưng và của những huyền thoại đã đặt nền móng cho sự vĩ đại của bóng đá xứ sở sương mù. Hãy cùng Nhipsongthethao.com quay ngược dòng thời gian, khám phá lại một chương lịch sử đầy biến động nhưng cũng vô cùng quyến rũ này. Liệu đó có thực sự là một kỷ nguyên vàng son bị lãng quên?
Football League First Division: Đỉnh cao danh vọng một thời
Trước năm 1992, giải đấu cao nhất nước Anh mang tên Football League First Division. Đây không chỉ đơn thuần là một giải vô địch quốc gia, mà còn là biểu tượng của niềm tự hào, của sự cạnh tranh khốc liệt giữa các câu lạc bộ giàu truyền thống. Khác với Premier League hiện đại nơi tiền bạc và bản quyền truyền hình đóng vai trò chi phối, First Division mang đậm dấu ấn của cộng đồng địa phương, của lòng trung thành và của một thứ bóng đá có phần “thuần khiết” hơn.
Giải đấu quy tụ những đội bóng mạnh nhất, tạo nên những cuộc đua tranh nghẹt thở đến ngôi vô địch. Mỗi trận đấu là một cuộc chiến thực sự, nơi kỹ năng, thể lực và tinh thần chiến đấu được đẩy lên cao độ. Giành chức vô địch First Division là đỉnh cao danh vọng, là niềm tự hào của cả một thành phố, một vùng.
Những đế chế thống trị: Liverpool và cuộc đua không hồi kết
Nói đến Bóng đá Anh thời kỳ trước Premier League (Trước 1992), không thể không nhắc đến sự thống trị gần như tuyệt đối của Liverpool trong thập niên 70 và 80. Dưới sự dẫn dắt của những chiến lược gia huyền thoại như Bill Shankly, Bob Paisley và Joe Fagan, Lữ đoàn đỏ đã xây dựng một đế chế thực sự, chinh phục vô số danh hiệu quốc nội và cả cúp châu Âu. Họ trình diễn một lối đá tấn công rực lửa, hiệu quả, với những ngôi sao kiệt xuất làm nức lòng người hâm mộ.
Đội hình Liverpool ăn mừng chức vô địch Football League First Division, minh họa cho kỷ nguyên vàng son của bóng đá Anh thời kỳ trước Premier League (Trước 1992)
Tuy nhiên, sự thống trị của Liverpool không hề dễ dàng. Họ luôn phải đối mặt với sự cạnh tranh quyết liệt từ những đối thủ đáng gờm. Everton, người hàng xóm khó chịu, dưới thời Howard Kendall đã có giai đoạn vàng son vào giữa thập niên 80, thách thức mạnh mẽ ngôi vương của Liverpool. Arsenal với lối chơi kỷ luật và chắc chắn cũng là một thế lực đáng nể, đặc biệt là chức vô địch kịch tính mùa giải 1988-89. Manchester United, dù chưa thể tìm lại ánh hào quang xưa, vẫn luôn là một đối thủ khó chơi với những cá nhân xuất sắc. Không thể quên Nottingham Forest của Brian Clough, đội bóng đã viết nên câu chuyện cổ tích với hai chức vô địch châu Âu liên tiếp. Cuộc đua tam mã, tứ mã diễn ra thường xuyên, tạo nên sự hấp dẫn khó cưỡng cho giải đấu.
Huyền thoại sân cỏ: Những cái tên làm nên lịch sử
Kỷ nguyên trước Premier League là nơi sản sinh ra vô vàn huyền thoại, những người đã định hình nên bộ mặt của bóng đá Anh. Họ không chỉ là những cầu thủ tài năng mà còn là biểu tượng của lòng trung thành, tinh thần chiến đấu và sự cống hiến.
- Kenny Dalglish (Liverpool): “King Kenny”, một trong những cầu thủ vĩ đại nhất lịch sử Liverpool và bóng đá Scotland. Kỹ thuật siêu hạng, nhãn quan chiến thuật tuyệt vời và khả năng săn bàn đáng nể. Ông còn thành công trên cương vị HLV cầu thủ.
- Ian Rush (Liverpool): Cỗ máy săn bàn số một của Liverpool, người giữ kỷ lục ghi bàn nhiều nhất cho câu lạc bộ. Tốc độ, khả năng chọn vị trí và dứt điểm lạnh lùng là thương hiệu của Rush.
- Bryan Robson (Manchester United): “Captain Marvel”, thủ lĩnh tinh thần và trái tim của Manchester United trong suốt thập niên 80. Lối chơi máu lửa, toàn diện cả công lẫn thủ, và khả năng ghi những bàn thắng quan trọng.
- George Best (Manchester United): Dù đỉnh cao sự nghiệp phần lớn ở thập niên 60 và đầu 70, ảnh hưởng của Best vẫn kéo dài. Ông là siêu sao đúng nghĩa đầu tiên của bóng đá Anh, với kỹ thuật cá nhân điêu luyện và lối sống phóng khoáng.
- Kevin Keegan (Liverpool, Newcastle): Một biểu tượng khác của thập niên 70, hai lần giành Quả bóng vàng châu Âu khi thi đấu ở Đức, nhưng dấu ấn tại Liverpool là không thể phai mờ.
- Gary Lineker (Leicester, Everton, Tottenham): Vua phá lưới World Cup 1986, một tiền đạo săn bàn bẩm sinh với phong cách chơi bóng fair-play đáng ngưỡng mộ.
- John Barnes (Watford, Liverpool): Kỹ thuật cá nhân điêu luyện, tốc độ và những pha đi bóng lắt léo bên hành lang cánh trái đã làm mê hoặc bao con tim người hâm mộ.
Huyền thoại Kenny Dalglish trong màu áo Liverpool, một biểu tượng của bóng đá Anh thời kỳ trước Premier League (Trước 1992) với kỹ thuật và khả năng săn bàn thượng thừa.
Bên cạnh đó là những HLV huyền thoại như Brian Clough (Nottingham Forest, Derby County), người nổi tiếng với cá tính mạnh mẽ và khả năng biến những đội bóng nhỏ thành nhà vô địch châu Âu, hay Sir Alex Ferguson, người bắt đầu xây dựng đế chế của mình tại Manchester United vào cuối giai đoạn này. Chính những cá nhân kiệt xuất này đã tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt cho bóng đá Anh thời kỳ trước Premier League (Trước 1992).
Phong cách chơi bóng đặc trưng của bóng đá Anh thời kỳ trước Premier League (Trước 1992)
Nói về lối chơi, bóng đá Anh thời kỳ trước Premier League (Trước 1992) thường gắn liền với cụm từ “kick and rush” (đá và chạy). Đây là phong cách chơi bóng trực diện, thiên về thể lực, tốc độ và những đường chuyền dài vượt tuyến nhanh chóng cho các tiền đạo đua tốc độ hoặc không chiến.
Đặc điểm của lối chơi “Kick and Rush” là gì?
Lối chơi này tập trung vào việc đưa bóng lên phía trước càng nhanh càng tốt, thường bỏ qua khu vực giữa sân. Các hậu vệ phất bóng dài, các tiền vệ tranh chấp quyết liệt và các tiền đạo cao to, mạnh mẽ tận dụng cơ hội từ những pha bóng bổng hoặc bóng hai. Thể lực và tinh thần chiến đấu được đề cao hơn là kỹ thuật cá nhân hay sự phức tạp trong chiến thuật. Mặt sân xấu, điều kiện thời tiết khắc nghiệt cũng góp phần định hình lối chơi này.
“Bóng đá khi đó đơn giản hơn nhưng cũng máu lửa hơn rất nhiều,” Cựu tuyển thủ Lê Hùng nhận định. “Bạn phải thực sự mạnh mẽ và quyết liệt để tồn tại trên sân. Đó là cuộc chiến của những người đàn ông thực thụ.”
Tuy nhiên, không phải tất cả các đội đều chơi hoàn toàn theo kiểu “kick and rush”. Liverpool dưới thời Paisley hay Arsenal của George Graham vẫn có những pha phối hợp bài bản, dựa trên sự di chuyển thông minh và kỹ thuật của các cá nhân. Dù vậy, nhìn chung, tính thể lực, trực diện và tốc độ vẫn là những nét đặc trưng dễ nhận thấy nhất của bóng đá Anh giai đoạn này, khác biệt rõ rệt so với sự đa dạng chiến thuật và kỹ thuật của Premier League ngày nay.
Vinh quang và bi kịch: Cúp châu Âu và những vết sẹo
Giai đoạn trước 1992 cũng chứng kiến những thành công vang dội của các câu lạc bộ Anh trên đấu trường châu Âu. Từ cuối thập niên 70 đến giữa thập niên 80, các đội bóng Anh gần như thống trị Cúp C1 (tiền thân của Champions League). Liverpool (4 lần), Nottingham Forest (2 lần) và Aston Villa (1 lần) thay nhau đăng quang, khẳng định sức mạnh vượt trội của Football League First Division. Những chiến thắng này mang lại niềm tự hào to lớn cho người hâm mộ xứ sở sương mù.
Tuy nhiên, song hành với vinh quang là những bi kịch đau lòng và những mặt tối không thể xóa nhòa.
- Thảm họa Heysel (1985): Trước trận chung kết Cúp C1 giữa Liverpool và Juventus tại Brussels (Bỉ), một bức tường tại sân vận động Heysel đã sụp đổ do CĐV Liverpool gây náo loạn, khiến 39 CĐV (chủ yếu là người Ý) thiệt mạng. Thảm kịch này dẫn đến lệnh cấm các câu lạc bộ Anh tham dự cúp châu Âu trong 5 năm (Liverpool bị cấm 6 năm), một đòn giáng mạnh vào uy tín và sự phát triển của bóng đá Anh.
- Thảm họa Hillsborough (1989): Tại trận bán kết Cúp FA giữa Liverpool và Nottingham Forest trên sân Hillsborough, tình trạng quá tải khán giả ở khu vực khán đài đứng Leppings Lane đã dẫn đến một vụ chen lấn kinh hoàng, cướp đi sinh mạng của 97 CĐV Liverpool. Đây là thảm họa thể thao tồi tệ nhất lịch sử nước Anh, để lại nỗi đau khôn nguôi và dẫn đến những thay đổi lớn về an toàn sân vận động sau này, đặc biệt là việc loại bỏ hoàn toàn khán đài đứng.
Bên cạnh đó, vấn nạn hooliganism (côn đồ bóng đá) cũng là một điểm đen nhức nhối. Bạo lực giữa các nhóm cổ động viên quá khích thường xuyên xảy ra trong và ngoài sân cỏ, làm xấu đi hình ảnh của bóng đá Anh. Những vết sẹo này là một phần không thể tách rời của lịch sử bóng đá Anh thời kỳ trước Premier League (Trước 1992).
Không khí bóng đá độc đáo: Từ khán đài đứng đến văn hóa cổ động viên
Một trong những điều làm nên sự khác biệt và quyến rũ của bóng đá Anh thời kỳ trước Premier League (Trước 1992) chính là không khí trên các sân vận động. Khác với những sân vận động hiện đại toàn ghế ngồi, các sân bóng thời đó chủ yếu là khán đài đứng (terraces).
Không khí trên khán đài đứng như thế nào?
Hãy tưởng tượng hàng ngàn người hâm mộ đứng chen chúc nhau, vai kề vai, cùng hò hét, ca hát và cổ vũ cuồng nhiệt cho đội bóng con cưng. Âm thanh vang dội, những lá cờ và khăn quàng bay phấp phới tạo nên một bầu không khí sôi động, mãnh liệt và có phần “hoang dã”. Khán đài đứng tạo ra sự gắn kết cộng đồng mạnh mẽ, dù đôi khi cũng tiềm ẩn những rủi ro về an toàn như thảm họa Hillsborough đã chứng minh. Sự gần gũi giữa cầu thủ và người hâm mộ cũng lớn hơn, tạo nên một mối liên kết đặc biệt.
Văn hóa cổ động viên cũng mang những nét rất riêng. Các bài hát cổ động (chants) được sáng tác và lưu truyền, trở thành một phần bản sắc của mỗi câu lạc bộ. Việc di chuyển theo đội nhà đến sân khách là một nét văn hóa phổ biến, dù đôi khi dẫn đến những xung đột không đáng có. Đó là một thứ bóng đá gần gũi hơn, bình dân hơn và có lẽ, cuồng nhiệt hơn theo một cách rất khác so với ngày nay. Một nguồn tin thể thao uy tín như //nhipcaubongda.com cũng thường xuyên có những bài viết hoài niệm về không khí độc đáo này.
Bước ngoặt lịch sử: Tại sao Premier League ra đời?
Sự ra đời của Premier League vào năm 1992 không phải là một sự kiện ngẫu nhiên mà là kết quả của một quá trình tích lũy nhiều yếu tố.
- Vấn đề tài chính: Các câu lạc bộ hàng đầu cảm thấy họ không nhận được phần xứng đáng từ doanh thu bản quyền truyền hình và tài trợ chung của Football League. Họ muốn có quyền tự quyết lớn hơn về mặt thương mại.
- Cơ sở hạ tầng xuống cấp và an toàn sân bãi: Các sân vận động cũ kỹ, thiếu tiện nghi và đặc biệt là vấn đề an toàn sau thảm họa Hillsborough đòi hỏi một cuộc cách mạng về cơ sở hạ tầng. Báo cáo Taylor sau thảm họa yêu cầu các sân vận động hàng đầu phải chuyển đổi sang mô hình toàn ghế ngồi.
- Ảnh hưởng từ lệnh cấm tham dự cúp châu Âu: Sau thảm họa Heysel, việc bị cấm thi đấu ở châu Âu khiến bóng đá Anh mất đi sức hút và nguồn thu nhập quan trọng. Các CLB hàng đầu muốn tìm cách vực dậy hình ảnh và vị thế.
- Sự bùng nổ của truyền hình trả tiền: Sự xuất hiện của các kênh truyền hình trả tiền như Sky Sports mang đến cơ hội bán bản quyền truyền hình với giá trị khổng lồ, điều mà cấu trúc cũ của Football League khó có thể đáp ứng.
Tất cả những yếu tố này đã thúc đẩy các câu lạc bộ hàng đầu ly khai khỏi Football League để thành lập FA Premier League, một giải đấu độc lập về mặt thương mại, hứa hẹn mang lại nguồn lợi nhuận lớn hơn và nâng tầm bóng đá Anh. Đó là dấu chấm hết cho kỷ nguyên Football League First Division và mở ra một chương mới đầy hào nhoáng nhưng cũng gây nhiều tranh cãi.
Kết luận
Bóng đá Anh thời kỳ trước Premier League (Trước 1992) là một giai đoạn đầy màu sắc, cảm xúc và không thể nào quên trong lịch sử môn thể thao vua. Đó là thời của những trận cầu máu lửa, của lòng trung thành tuyệt đối, của những khán đài đứng rực lửa và của những huyền thoại sân cỏ đã đi vào lòng người. Dù bị phủ bóng bởi những bi kịch và vấn nạn hooliganism, kỷ nguyên này vẫn mang trong mình một sức hấp dẫn riêng, một vẻ đẹp “thuần khiết” mà nhiều người hâm mộ hoài cổ vẫn luôn tìm kiếm.
Đó có thể không phải là một kỷ nguyên hoàn hảo, nhưng chắc chắn là một phần di sản quan trọng, đặt nền móng cho sự phát triển vượt bậc của bóng đá Anh sau này. Nó nhắc nhở chúng ta rằng, trước ánh hào quang của Premier League, đã từng có một thế giới bóng đá rất khác, rất Anh, và theo một cách nào đó, rất “vàng son”.
Bạn có những kỷ niệm nào về bóng đá Anh thời kỳ trước Premier League (Trước 1992)? Hãy chia sẻ suy nghĩ và cảm nhận của bạn ở phần bình luận bên dưới nhé!
